غایت مندی تاریخ

«آیندة تاریخ» یا «غایت مندی تاریخ» از مباحث ریشه دار در اندیشه بشری است و از دیرباز تأملات و مطالعات زیادی را متوجه خود ساخته است، به طوری که در دوره های اخیر، دانشی را با عنوان «آینده پژوهی یا تاریخ آینده» وارد عرصه آموزش های دانشگاهی کرده است. گرچه بسیاری از متفکران از منظر دینی به این پدیده می نگرند؛ اما برخی از اندیشه گران نیز از نظر گاه فلسفی بدان روی آورده و به زعم خویش کوشیده اند تا با شناخت «تاریخ به مثابة واقعیت» سمت و سوی حرکت آن را دریافته و از طریق آن دریچه ای برای نگاه به «آینده» گشوده و دورنمای زیست بشری را پیش بینی کنند. در این مقاله پس از تبیین رویکرد غایت گرایانه، به کوتاهی دیدگاه ها و نظریه های ناظر به «آیندة تاریخ» اشاره شده است. البته همچنان از منظر علمی ابهام های موجود در اطراف موضوع بی پاسخ می ماند که آیا به راستی با فرض وجود واقعیتی به نام «تاریخ» که با مطالعه گذشته حیات بشری، تنها ابعاد و جوانبی از آن دست یافتنی است، می توان به غایت داری «تاریخ» دست یافت و آینده را پیش بینی کرد؛ به تعبیر دیگر، آیا آینده تاریخ براساس دانش های انسانی و در رأس آن، یافته های تاریخی، قابل شناسایی و درک است یا تصور چنین چیزی، زادة اوهام غیر عالمانه آدمیان به حساب می آید. در این نوشتار به تبیین چیستی این نظریه پرداخته می شود.